Ein mangel på kjærleik er som eit liv i fangenskap: ei komparativ analyse av fridomsframstillinga i to bøker

Abstract

Denne masteroppgåva undersøker korleis fridom vert framstilt i to bøker i norsk litteratur. Fridom er ein viktig del av det å vere eit individ, då meir spesifikt kva type menneske ein ynskjer å vere. Fordi fridom er ein så vesentleg del av kvardagen for mange, ofte umedvite, vert det desto meir relevant å utforske tekstar der mangel på fridom båe implisitt og eksplisitt vert framstilt. Ein kan med det sjå kulturelle forskjellar der denne menneskeretten vert behandla annleis, og i nokre tilfelle brote. Prosjektet tar utgangspunkt i to bøker, der den eine har vore ein del av den norske kanon i over 100 år, medan den andre kom ut no nyleg: Amtmannens Døtre (1879/2013) av Camilla Collett og Frihetens Øyeblikk (2022) av Håkon F. Høydal. I desse bøkene møter vi to kvinner: Sofie og Abida, som gjennom oppsedingane sine og seinare ekteskapa sine står overfor livsval og alternativ styrt av samfunnet og menneska rundt seg. Fridom opptrer i begge desse tekstane på ulike måtar sidan dei er av to ulike sjangrar, men ein kan likevel sjå likskapar mellom dei. Fridomsuttrykket er analysert ved bruk av teori om feminisme, kritikk og kultur med komparativ metode som verktøy. Funn i nærlesingane viser at fridom er eit stort omgrep som er vanskeleg å definere. Dette gjer at omgrepet opptrer annleis utifrå situasjonen det er i. I desse tilfella, om ein ser vekk frå sjanger og form, har dei kulturelle skilnadene ei stor rolle. I mange tilfelle er det lett å seie noko om at ei handling er anten «god» eller «vond». Det som analysane av desse bøkene viser til derimot er at tilfellet med «anten-eller» ikkje alltid er kompakt. Foreldrekarakterane i bøkene viser eit strengt syn på korleis å tre seg i samfunnet, noko som båe har verknad òg er fengslande for barna deira, men avgjersla desse gjer er ikkje berre dyppa i «vondt». Likevel opplever hovudpersonane at dette bryt med deira eigne ynskjer og håpa dei har for framtida